Source:
Diplomatarium Islandicum: Íslenzkt Fornbréfasafn, Volume 4, page 22, published by S. L. Möllers, Copenhagen, 1897
Above: Queen Margrete I in an 1884 engraving by Hans Peter Hansen.
Justice letter of Queen Margrete I Valdemarsdatter, with the approval of the Council of the Realm, on oreigavígur, on deportation, on adultery, on if a man marries another woman and knows that his wife is alive, on husbandry and on business.
The letter:
Version A:
Marghareta med gudz naadh Noregs oc Swerikis drothnengh ok Danmarks rettar ærfuingæ ok þæs fyrstinna Sendir ollum monnum þæim sem þetta bref sea ædar høyra q. g. ok sina.
Veer gerom ydar kunnikt at anno domini M°. ccc°. nonagesimo secundo a freadaghen nest firir kærslosunnodagh skipadom veer oc gerdom med allu rikissens raade j Noreghe samþykt at þæir latir ok þaw maal sæm her æftir fylghia skulu swa vera sæm her æftir sæghir.
Fyrst vm oræighande værdhar slæghin sæm marghar skuldir aa at luka hwat þæt er j giolð sarabetar kaup vidharskiptj barna fe ædhar adra lute þa skula giolden vændatzst oc metetzst ærfuingionom. oc var þæt swa wtskyrt at likamer þæn sæm slæghin var attæ þæær skuldir af sik vinna medhan æi var fee till þy skulu giolden sæm firir likama manzens lukas. vændas till botar hans oc skuldalausnar sæm fyraæghir. En ef flæire ero skuldir en giolden till rækkia allar at luka. þa minke firir hworium sæm tala rænnar till.
Jtem hwarvæthna þær sæm men værda wtzlægher j kristnum rettæ þa skal fee þæs wtzlæga skiptas till hælfningar, mellum konongs oc biscops. Oc af þui at vond værk æro hittandæ oc myuklæikar ræfstar gefuar morghum taum till syndar þy var samþykt at hwar sæm gerer till wtslægdar j cristnum rette þa minkar þo æi rettar konongs þo at þæn man gangæ till scripta oc ifuirbota fyr en han værdhar lagdar ædar lystar wtzlæghar þui at þæn er af sialfuum værkum vorden wtzlæghar ok vare sik hwartwæggia vmbodzmadar at hwargen take godzet firir adrum. En ef nokor tækar þa læggi after till iamfnadhar. En ef madhar værdhar tækia vtan fridh konungsens þa ræfsi konongs vmbodzmadhar honom æftir laghum.
Jtem hwat manne sæm afswær horkono ædhar þa adra kono sæm han i mæinbughum hafde oc gerer han þær j motæ æidhæ sinom þa sware þuiliko firir konongsdomenom sæm loghbook vaitar vm mæinswere bædhæ vm sækt oc wtzlægdh ok biscope swa mykit sæm kristinrettar vaattar vm vloghlegho samuero ok æidrof. En vil han fyr hafua fridh en loghbook vattar þa kaupe sik af kononge.
Jtem ef madar fæstir seer kono til æighnar kono ok byr med hænnæ vtan doom hæilagre kirkiu vitande at hans fæstarkona þæn fyrre lifuir þa gerer han j þui wtzlægdar værk. Þa aa konongar ok biscopar fe hans alt ef han vil æi aflata sidhan døømft er.
Jtem ængin hafue flæiræ herra swæina oc ængin skærdhæ mæira konongs læidhangar en han ma med laghum.
Framlæidhes skula landkaup oc strandkaup allulæidhes æftir þy blifua sæm þaw fyrre veret hafua. Skal ok ængin kaupa ædar sælia j kaupstadum vtan a retto torghæ. mistroor oc konongs fowte nokon vm þæt þa skal þæn sæm mistrodhar værdhar swæria þær firir siælfuar þridhi at han ækki j annan stadh køypte en sa retto torghe ællæghar late samstundes fowtanom kaupet firir swa mikit sæm han þæt køypte ok honom þarfuatzst þær af till konongs behof.
Þænnæ skipan skal standa till þæs er konongen komar till sinnæ ara oc her med er konongdomens rettar ængin ifuirgefuen vtan skal vera vforsømadh wt j allan sin ret.
Ok alla þæssa fyrsagda lutj hafuum veer
Vinaldr med gudz naadh erkibiscopar j Niðaros.
Jacob j Bergwin.
Øystein j Oslo.
Sighurdar j Hamre ok
Halgæir j Færøyium. med samre naadh biscopar.
Gaute Eiriksson.
Jon Marteinsson.
Otte Romar.
Bendikt Niklesson.
Alfuar Haraldzson.
Ogmundhar Bærdhorsson.
Bryniulfuar Jonsson.
Jon Darræ.
Hakon Stampe.
Jæppe Fastalsson.
Nicles Gallæ.
Finnar Gyurdzson ok
Hærlæikar Asulfsson
samþykt med fyrnæmfde varæ kæræ frw drothnengh Marghræte j swa mata sæm fyrsæghir. Oc þy sætium veer vaar jncighlæ med fyrnæmfdre varræ kæræ drothnengh Marghrete jncighli firir þetta bref er gort var j Oslo a dæghi ok are sæm fyrsæghir.
Version B:
Riettar Bætur margrietar drottningar valldimars dotter anno 1392.
Skipadi og giordi hogboriñ frv og forstinna Drottning margrieta drottning med gvdz nad noregs og sviarikis drottning med rikisins rad og samþyct ad þeir hlvter og mal skvlv halldast vmm alldvr og æfi sem hier seiger.
Fẏrst ef oreigi verdur sleiginn saa sem margar skullder aa ad lvka hvort sem erv manngiolld. sarabætur. kavpa vidskipti. barnafle edur adra hlvti. Þa skulu giolldin þav fyrir þa koma. verndast til bota og hans skvlldvm til lavsnar og þo ad giolldiñ dæmist og metist erfingivm. Og var þad svo utskirt ad likami þess sem sleiginn var [atti þær skvllder] af sier vinna medann ei var fie til þaa skvlv giolldiñ fyrir likama mannsins lvkt verndast til bota mannsins og skvlldalavanar sem fyrr seiger. Ef fleiri erv skvllder enn giolldiñ til hrockva avllvm ad lvka þa minkar fyrir hverivmm sem tala rennur til.
Jtem hvervetna þar sem menn verda vtlæger j kristnumm rietti þa skal fie þess vtlæga skiptast j helminga þvi ad miog lijtt refstvr giefur morgum tavm til sinda. Þvi var þad samþickt ad hver sem [giorer til vtlegdar] j kristnum retti þa minkar ei riett kongsins þo sa madur gangi til skripts og yferbota ef hann vard utlægur edur lystur utlægur þvi hann er utlægur af [sins verkum sialfs] og vari sig hvortveggi vmmbodsmadur ad hvorgi taki fie fyrir avdrvm. Enn ef nockur tekur leggi aptvr til jafnadar. Enn ef madur verdur tekinn vtann frid kongs þa refsi kongs vmmbodzmadur honum eptir lavgvm.
Jtem hvad man sem af sver sier horkonv edur þa adra konv sem hann j meinbugi hafdi og giori hann j moti eidi sijnvm þa svari slijkv fyrir kongdominvm sem lavgbok vottar bædi sekt og vtlegd og biskupinumm svo mijkid sem kristinn riettvr vottar. Sama er og eidrof. Enn ef hann vill hafa frid sem lavgbok vottar þa kavpi sig j frid af kongdominvm.
Jtem ef madur fester sier konv til eignar konv og byr med henni vtann domi heilagrar kirkiu vitandi ad hans festarkona sv hin firri lifer. þa giorer hann vtlegdarverk og eigi kongvr og biskup allt goss hans til helminga ef hann vill ei aptur venda þa dæmt er.
No comments:
Post a Comment